Οδυσσέας Ελύτης (1911-1996)

Ο Οδυσσέας Ελύτης (2 Νοεμβρίου 1911 - 18 Μαρτίου 1996), φιλολογικό ψευδώνυμο του Οδυσσέα Αλεπουδέλλη του Παναγιώτη, ήταν ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες ποιητές, μέλος της λογοτεχνικής γενιάς του '30. Διακρίθηκε το 1960 με το Κρατικό Βραβείο Ποίησης και το 1979 με το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας, γνωστός για τα ποιητικά του έργα ¶ξιον Εστί, Ήλιος ο πρώτος, Προσανατολισμοί κ.α. Διαμόρφωσε ένα προσωπικό ποιητικό ιδίωμα και θεωρείται ένας από τους ανανεωτές της ελληνικής ποίησης. Πολλά ποιήματά του μελοποιήθηκαν, ενώ συλλογές του έχουν μεταφραστεί μέχρι σήμερα σε πολλές ξένες γλώσσες. Το έργο του περιλάμβανε ακόμα μεταφράσεις ποιητικών και θεατρικών έργων. Υπήρξε μέλος της Διεθνούς Ένωσης Κριτικών εργων Τέχνης και της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Κριτικής, Αντιπρόσωπος στις Rencontres Internationales της Γενεύης και Incontro Romano della Cultura της Ρώμης. Ένας καλός ιστότοπος για περισσότερες πληροφορίες είναι του 11ου Δημοτικού Σχολείου Καβάλας.

Την γλώσσα μου έδωσαν ελληνική
το σπίτι φτωχικό στις αμμουδιές του Ομήρου.
Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου στις αμμουδιές του Ομήρου.
Εκεί σπάροι και πέρκες
ανεμόδαρτα ρήματα
ρεύματα πράσινα μες τα γαλάζια
όσα είδα στα σπλάχνα μου ν' ανάβουνε
σφουγγάρια, μέδουσες
με τα πρώτα λόγια των Σειρήνων
όστρακα ρόδινα με τα πρώτα μαύρα ρίγη.
Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου με τα πρώτα μαύρα ρίγη.
Εκεί ρόδια, κυδώνια
θεοί μελαχρινοί, θείοι κι εξάδελφοι
το λάδι αδειάζοντας μες στα πελώρια κιούπια
και πνοές από τη ρεματιά ευωδιάζοντας
λυγαριά και σχίνο
σπάρτο και πιπερόριζα
με τα πρώτα πιπίσματα των σπίνων,
ψαλμωδίες γλυκές με τα πρώτα-πρώτα Δόξα Σοι.
Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου με τα πρώτα -πρώτα Δόξα Σοι!
Εκεί δάφνες και βάγια
θυμιατό και λιβάνισμα
τις πάλες ευλογώντας και τα καρυοφύλλια.
Στο χώμα το στρωμένο με τ' αμπελομάντιλα
κνίσες, τσουγκρίσματα
και Χριστός Ανέστη
με τα πρώτα σμπάρα των Ελλήνων.
Αγάπες μυστικές με τα πρώτα λόγια του Ύμνου.
Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου, με τα πρώτα λόγια του Ύμνου.

Ποιητή της "πατριδογνωσίας", πως αλλιώς να ονομάσεις έναν ποιητή του μεγέθους του Ελύτη, ο οποίος τόσο μοναδικά αφουγκράζεται και σμιλεύει λέξη τη λέξη τις εικόνες, τα χρώματα, τα τοπία και την ιστορία του τόπου του.
Προσεκτικά σαν τον καλό τεχνίτη που κατέχει τη γνώση και την τέχνη του ΄΄ πλάστη'' χρησιμοποιεί το βασικό και πολύτιμο υλικό του τη γλώσσα για να καταγράψει τις γεμάτες από εικόνες περιγραφές του, τα ταξίδια στο βάθος της σημασίας των λέξεων, τις περιπλανήσεις και τις εξερευνήσεις στους ορατούς και αόρατους κόσμους των εννοιών και των συναισθημάτων.Λυρικός, τρυφερός, υπερβατικός μα και τόσο φωτεινός.
Οπως λέει κι ο Νίκος Δήμου, η ποίηση του Ελύτη μοιάζει με το κοίταγμα σε αιγαιοπελαγίτικο τοίχο το καταμεσήμερο. Θαμπώνεσαι τόσο πολύ από το φως που κατεβάζεις τα μάτια.
"Την γλώσσα μου έδωσαν ελληνική'" -ξεκινά το ποίημα- εν αρχή ήν ο λόγος, έγραψε κάποιος άλλος μεγάλος του πνεύματος , και ο λόγος δίνεται και παίρνεται από τον ποιητή για να ενώσει το ανθρώπινο με το θείο, το τοπικό με το παγκόσμιο σαν άλλος "πρωτομάστορας'' αρχίζει να ξεδιπλώνει το μίτο της ιστορίας και να τον δένει με τις μυρωδιές που αναδύονται από τον τόπο του
..."και πνοές από τη ρεματιά ευωδιάζοντας
λυγαριά και σχίνο
σπάρτο και πιπερόριζα..."
αφυπνίζοντας έτσι τις αισθήσεις μας για να μας προετοιμάσει για το ταξίδι που ακολουθεί στον χρόνο και τον χώρο.
Στις αμμουδιές του Ομήρου εκεί μας μεταφέρει σ' ένα άλλο κομμάτι ελληνικής γης όπου ο άλλος μεγάλος ποιητής έγραφε την ιστορία "¶νδρα μη έννεπεν μούσα πολύτροπον".
Στην Ελλάδα από τους αρχαίους χρόνους οι ποιητές έγραφαν την ιστορία. Ήταν οι πρώτοι ιστορικοί, ο μάντεις οι φορείς ενός πολιτισμού μέσα από το παρόν και το παρελθόν. Έτσι κι' ο Ελύτης με "τη γλώσσα μου έδωσαν ελληνική'' και "μονάχη έγνοια η γλώσσα μου''... επιμένει στη δύναμη της γλώσσας, η παρουσία της μέσα από την ποίηση του αποκτά άλλη διάσταση, αποκτά την ευταξία της, πανταχού παρούσα η ελληνική γλώσσα και ο πλούτος της που είναι αστείρευτη πηγή εδώ αποκαλύπτεται.
"Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου"... ο ποιητής επανέρχεται για να καταθέσει τη μαρτυρία του και την πίστη του γι' αυτόν τον ζωντανό και εξελισσόμενο "δίαυλο επικοινωνίας'' δείχνοντας εκεί όπου ξεκίνησε -με τα πρώτα λόγια των Σειρήνων- και εδώ όπου συνεχίζει να υπάρχει σαν σύμβολο ενότητας και συνέχειας.
"...Aνεμόδαρτα ρήματα, ρεύματα πράσινα μέσ' τα γαλάζια"... εικόνες που εναλλάσσονται και διαδέχονται η μια την άλλη, πλημμυρίζουνε τα μάτια μας.
Στην ποίηση του Ελύτη η φύση βρίσκεται σε συνεχείς κύκλους αναγέννησης απλώνεται λαμπρή και πανωραία να σφύζει από ζωή κάτω από την στοργική και αέναη επίβλεψη του φωτός. Όπως λέει και ο ίδιος το φως θεωρήθηκε ανέκαθεν ανώδυνο στην Ελλάδα. Μια ζωοφόρος δύναμη -θα πρόσθετα - που συντροφεύει αιώνες τώρα την ιστορική αλλά και μεταφυσική πορεία αυτού του λαού.
"Θεοί μελαχρινοί, θείοι και εξάδελφοι"... κι' όταν το θείο γίνεται ένα με το ανθρώπινο τότε οι θεοί βαδίζουν πλάι μας κι' ο ποιητής μας προετοιμάζει για γλυκές ψαλμωδίες που θ' ακουστούν με τα πρώτα Δόξα Σοι.
Σ' αυτόν τον τόπο τον φορτωμένο με τόσες μνήμες από τα πάθη του λαού του σμίγουν τα σύμβολα οι δάφνες και το θυμιατό, τα καρυοφύλλια και το λιβάνισμα, το Χριστός Ανέστη και ο Ύμνος προς την Ελευθερία, η επιθυμία για ζωή και ο αγώνας για την Ελευθερία. Ο Ελύτης με τον λόγο του γράφει πάνω στο σώμα του και στο σώμα του λαού του:

"Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου με τα πρώτα λόγια του Ύμνου".